تاریخچه تصویرسازی
انسان ها از هزاران سال قبل می دانستند که به کمک ابزارهای مختلف تصویر می توانند مفاهیم و پیام هایشان را بهتر به دیگران منتقل کنند. برخی مفاهیمی وجود داشتند که هیچ واژه ای برای توصیف آن ها وجود نداشت و اگر هم واژه ای بود به قدر کافی واضح و روشن نبود، پس دریافتند که روش دیگری باید وجود داشته باشد که بدون صرف وقت و در یک نگاه بتواند این مفاهیم انتزاعی و پیچیده را به راحتی منتقل کند.
در این مطلب از سری مقالات تصویرسازی با شما در زمینه تاریخچه تصویرسازی همراه هستیم. اگر در زمینه تصویرسازی و گرافیک فعالیت دارید و یا حتی در این زمنیه مبتدی هستید، باید ابتدا در مورد تاریخچه و مفاهیم مهم تصویرسازی اطلاعات کافی داشته باشید و به خوبی آن ها را بشناسید. امیدواریم این مطلب برای شما مفید واقع شود و تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
طراحی خط
در قدیم خط ها برای رساندن پیام استفاده می شد و احساسات و عواطف فرد را به تصویر می کشید. آن ها این پیام ها را بر بدنه غارها و در و دیوار و یا حتی بر روی سنگ ها، رسم می کردند. اگر بخواهیم تاریخچه تصویرسازی را مورد بررسی قرار دهیم باید آن را به دو بخش مختلف تقسیم کنیم، تاریخچه تصویرسازی در جهان و تاریخچه تصویرسازی در ایران. ما در این مقاله هر دو بخش را برای شما مورد تحلیل و بررسی قرار می دهیم. اما پیش از آنکه به سراغ تاریخچه این هنر برویم مختصری از این هنر را برای شما شرح می دهیم.
معنی تصویرگری
در طول تاریخ، تصویرسازی به معنی روایت گری و یا داستان پردازی بوده است، هدف از تصویرسازی همیشه انتقال پیام و احساسات به مخاطب و بیننده بوده است، خواه این پیام یک مفهوم، فرهنگی داشته باشد، خواه سیاسی و خواه تاریخی باشد. هیچگاه در گذشته، کتاب درسی مناسبی درباره تاریخ تصویرگری وجود نداشته است، اما امروزه یکی از بهترین کتاب ها در زمنیه تصویرسازی نوشته شده است و همگان می توانند اطلاعات مهم در مورد تاریخچه تصویرسازی را با مراجعه به آن کتاب بخوانند.
معروف ترین کتاب تصویرسازی
کتاب تاریخچه تصویرسازی توسط سه نفر با نام های، سوزران دویل، جالین گروو و وینتی شرمن نوشته شد که حوزه تصویرسازی را در تمام قاره ها و به روش های مفهومی مورد بررسی قرار داده است. چنین کتاب عظیمی سزاوار مصاحبه طولانی با مدیران و نویسندگان آن است. این سه همکار روش ها و انگیزه هایی دارند که در پشت کتاب توضیح داده اند. خواندن راه روشن افراد موفق می تواند به شما راه درست را نشان دهد و وجودتان را سرشار از انگیزه کند. در ادامه ما کمی در مورد این کتاب صحبت می کنیم و سپس به سراغ تاریخچه تصویرسازی می رویم.
تصویرسازی چیست ؟
تصویرسازی یکی از شاخه های هنرهای کاربردی می باشد که هنرمند برای بیان احساسات و ایده های خود از این عناصر استفاده می کند تا بتواند مفهومی را منتقل کند. در زمان های قدیم تر، این فعالیت ها همه در حیطه صنعت چاپ بوده است. تصویرسازی گونه های مختلف و همچنین هدف های گوناگونی دارد که در اینجا به دلیل محدودیت فضا سعی داریم که از بحث اصلی تاریخچه تصویرسازی فراتر نرویم. تنها کافیست بدانید که تصویرسازی یکی از هنرهای تجسمی است که دارای انواع مختلف و تکنیک های متعددی است که هر هنرمندی بر طبق علاقه و خواسته خود بر روی یکی و یا چند از این تکنیک ها تمرکز و کار می کند تا به طور کامل بتواند مهارت های آن تکنیک را به دست آورد و شاهکارهایی را در این زمینه پدید آورد. در ادامه با تاریخچه تصویرسازی آشنا می شوید.
تاریخچه تصویرسازی در جهان
برای نزدیک به هفت قرن تمام هنرمندان نیمکره های غربی مغز خود را برای نشان دادن ثروت و قدرت به کار گرفتند. با این حال، در قرن نوزدهم، تحولی عظیم رخ داد و صنعت نشر، به جای صنعت سنتی و قدیمی، به عنوان عنصر اصلی در این زمینه شناخته شد و در واقع کارفرمای اصلی هنرمندان شد. این نشریات به عنوان ویترین های بزرگی بود که آثار آن ها را در کلیساها و جاهای دیگر نمایش می داد.
در اواخر قرن نوزدهم و دهه ها اول قرن بیستم، کتاب ها و نشریات اصلی ترین منابع سرگرمی عموم بودند. اکنون که نشر قدرت انحصاری خود را تحت الشعاع حضور گسترده تلویزیون و اینترنت قرار داده است. سال های 1865 تا 1917 هیجان انگیزترین و چشمگیرترین زمان صنعت نشر، بود که به عنوان عصر طلایی تصویرگری شناخته می شود. تصویرگران با توسعه صنعتی که هدف اصلی آن استقبال از آرمان های کل ملت بود، به ایجاد رویاهایی عمیق، کمک می کردند.
هارتفورد مرکز بزرگ انتشارات
در این دوره زمانی، هارتفورد به یک مرکز بزرگ انتشارات تبدیل شد و نویسندگان بزرگ آن روز؛ مانند مارک تواین مشتری های زیادی داشتند و افراد زیادی در آن زمان به آن ها مراجعه می کردند. گسترش صنعت انتشارات با رشد صنعت آمریکا یک قطب اصلی ارتباط مستقیم را به وجود آورد. ده سال پیش، ریک پینور، در یکی از کتاب های خود اظهار داشت که؛ چیزی که همیشه در مقایسه با طراحی گرافیک کمبود داشته است، یک چارچوب مهم برای ارزیابی آن است.
تاریخچه تصویرسازی در ایران
شاید تاریخچه تصویرسازی در کشور خودتان برایتان جالب توجه تر باشد. هنرهای ایران یکی از غنی ترین میراث هنری در تاریخ جهان است و بسیاری از رشته های سنتی از جمله معماری، نقاشی، ادبیات، موسیقی، بافندگی، سفالگری، خوشنویسی، فلزکاری و سنگ تراشی را در بر می گیرد. همچنین صحنه های هنر مدرن و معاصر ایرانی و همچنین سینما و عکاسی بسیار پر جنب و جوشی وجود دارد.برای تاریخچه هنر تجسمی ایرانی تا اوایل قرن بیستم می توانید مراجعه کنید.
در پیشینه تاریخی ایران نیز اقوام مختلف به ایجاد تصویرهایی بر دیواره غارها (غار معروف میرملاس در استان لرستان) پرداخته بودند که می توان از آن فهمید که هنر تصویرسازی در ایران نیز در گذشته های دور وجود داشته است.
آن زمان که مردم در غارا زندگی می کردند نیز باید عناصری را برای انتقال مفاهیم پیدا می کردند. آن ها با رسم نقوشی بر تخته سنگ ها، ظرف های سفالی و فلزی، بر روی بناهای مختلف و ابزارهای جنگی، به بیان احساسات و عواطف آن دوره می پرداختند. اگر بخواهیم نمونه هایی از این تصویرسازی قدیمی را برای شما بیان کنیم باید بگوییم، سفال های سلیک در کاشان، مارلیک در رودبار و همچنین تپه حصار در شهر دامغان نمونه های بارزی از این هنر در ایران کهن بوده است.
تصویرسازی در دوران هخامنشی
در دوران هخامنشی، آن زمان که آن ها در طی مراسم نوروز جلوه هایی از هنر را بر روی دیوارها رسم می کردند و یا نقش های زمان زرتشت در کتاب مقدس اوستا، و همچنین نوشتن مطالب مختلف بر پوست گاو برای ثبت وقایع تاریخی، همه این ها بیانگر وجود هنر تصویرسازی در ایران بوده است.
از دوران اشکانیان نیز نقاشی هایی باقی مانده است که می توانید آثار آن ها را بر روی بناها جستجو کنید. مانی پیامبر کتابی به نام ارژنگ در دوران ساسانی ترسیم کرد و معجزات متعدد خود را در غالب این تصویرها به عرض مخاطبین می رساند.
نقاشی های مینیاتوری
در ایران نقاشی های مینیاتوری پس از دوران عباسی و سلجوقی و پس از آن در دوران صفویه و در نهایت در عصر حاضر وجود داشته است.
همانطور که در بالا ذکر شد، غارهای استان لرستان در ایران تصاویر نقاشی شده از حیوانات و صحنه های شکار را به نمایش می گذارد. قدمت برخی از آن ها مانند استان فارس و سیالک حداقل پنج هزار سال است. تصور می شود که نقاشی در ایران در دوره تامرلین به اوج خود رسیده بود، زمانی که استادان برجسته ای مانند کمال الدین بهزاد سبک جدید از نقاشی را به دنیا آوردند.
مکتب های مهم تصویرسازی در ایران
نقاشی و تصویرسازی در ایران با ظهور مکاتب مختلف نیز ظهور داشت، هر مکتب مربوط به دوره خاصی و با افراد خاصی بود، که در اینجا مکتب های مختلف را نام برده و به بررسی ویژگی های این مکاتب می پردازیم. در ادامه با این مکتب های هنری کهن با ما همراه باشید.
دوره قاجار
اغلب نقاشی های دوره قاجار ترکیبی از تاثیرات اروپایی ها و مکتب های مینیاتور صفوی مانند، نقاشی های معروف رضا عباسی، بوده است. استادانی مانند کمال الملک، نفوذ اروپا را در ایران پیش بردند. در زمان قاجار، نقاشی قهوه خانه به طرز عجیبی ظهور کرد و مورد استقبال دربار و افراد عادی قرار گرفت. نقاشی های افراد در قهوه خانه و اغلب همراه با قلیان طرفدار زیادی داشت. موضوعات این سبک از نقاشی اغلب ماهیتی مذهبی داشتند و صحنه هایی از حماسه های شیعه و مانند آن را به تصویر می کشیدند که اغلب مورد استقبال افراد زیادی قرار می گرفت.
در دوره های مختلف هنر تصویرسازی، تحت تاثیر هنر تمدن های همسایه قرار می گرفت اما در آخر، هنرهای ایرانی به عنوان بخشی از سبک های گسترده تر از هنر اسلامی قرار گرفت و تاثیرات شگرفی بر فرهنگ ایران گذاشت.
مکتب عباسی
در دوره عباسی با توجه محدودیت های زیادی که در زمینه تصاویر ایجاد شد، اغلب هنرمندان به دربار عباسی رفتند و آثاری را در کشورهای مختلف مانند عراق، سوریه و عربستان، به وجود آوردند. در آن زمان خطوط دور نقاشی به رنگ سیاه بود و با سیاه انجام می شد و پس از آن به صورت یکدست آن ها را رنگ آمیزی می کردند. یکی از کتاب هایی که در دوره عباسی به تصویر درآمد، عجایب المخلوقات قزوینی بود. از میان تصویرگران مشهور آن زمان نیز می توان از ابونصر نقاش، عبدالله ابن فضل و ابوبکر محمد ابن حسن نقاش نام برد.
مکتب سلجوقی
دوره سلجوقی نخستین دوره ای بود که کتاب ها را به خط فارسی می نوشتند. هنر بیزانس در این دوره با هنر مانوی تلفیق شد. در آن زمان اندام ها را کشیده تر، رسم می کردند و از رنگ های قرمز و نارنجی بیشتر استفاده می کردند. کتاب هایی که در دوران سلجوقی به تحریر و تصویر در آمد، طب جالینوس، خواص اشجار و الاغانی بود که به وسیله تصویرساز فخرالدین حسین و ابوتراب مزین شد.
مکتب تبریزی
در ایران، در آن زمان، مکتب تبریزی نیز وجود داشت که هنر تصویرسازی در این مکتب ویژگی های خاصی داشت. مثلا اندام ها را به طرز نامتعارف و غیرمعمولی، بلند ترسیم می کردند، طوری که حتی با مناظر اطراف شخص به هیچ وجه تناسب ندارد. در این مکتب استفاده از رنگ نقره ای برای نشان دادن تصویر آب، چین و چروک های لباس ها و نیز موی صورت مردان استفاده می شد.
تصاویر جنگ بهرام گور با اژدها و همچنین مجالس سوگواری جزو تصاویر ارزشمند و پرطرفدار در مکتب تبریزی بوده است. در این مکتب رنگ آسمان از آبی پر رنگ به آبی کمرنگ تغییر یافت و ابرها حالت مارپیچی به خود گرفتند.
از سری کتاب های محبوب این دوره می توان به کتاب منافع الحیوان اشاره کرد که امروزه یکی از منابع مهم و ارزشمند علمی و آموزشی است که موضوع آن ویژگی های جانوران و گیاهان می باشد.
مکتب جلایری
یکی از مهم ترین ویژگی های مکتب جلایری این است که آن ها یک صفحه کامل را به تصاویر اختصاص می دادند. در این تصاویر از تعداد محدودی از افراد، فضاهای بی کران و طبیعت شاعرانه استفاده می کردند. از مهم ترین و مشهورترین کتاب های این کتب می توان به دیوان خواجوی کرمانی اشاره نمود.
مکتب هرات
این مکتب، مکتب رسمی دوره تیموری بوده است و به دوران سلطنت شاهرخ، در قرن 9 اطلاق می شود. این دوره را می توان برجسته ترین دوره نقاشی دانست که در آن رنگ ها غنی تر شدند و داستان سرایی و رسم حالت های مختلف روحی از اهیمت بیشتری برخوردار شد. یکی از بهترین کتاب ها در این دوره شاهنامه بایسنقری بود که یکی از شاهکارهای معروف دوره بایسنقر می باشد.
جمع بندی:
در این مقاله ما به تاریخچه تصویرسازی پرداخته ایم، توصیف کوتاهی از مفهوم تصویرسازی را ارائه دادیم تا شما در ابتدا با این مفهوم آشنایی داشته باشید، سپس معروف ترین کتاب بین المللی را در این زمینه معرفی نمودیم، بعد از آن در مورد تاریخچه پیدایش هنر تصویرسازی در جهان و ایران بحث کردیم و در پایان مکاتب هنری مختلف در ایران را با ذکر نمونه هایی، مورد بررسی قرار دادیم.
امیدواریم این مطلب برای کسانی که در زمینه هنر تصویرسازی مبتدی هستند، مفید واقع شود، چرا که هدف ما از ارائه این مطالب، یادگیری بهتر و بیشتر افرادی که به هنر علاقه دارند، می باشد. اگر در این مطلب انتقاد و یا پیشنهادی برای ارائه داشتید، با ما در میان بگذارید چرا که انتقادات سازنده شما می تواند راهی را برای ما باز کند که در آن به سرمنزل اهداف برسیم. از اینکه این مطلب را تا پایان مطالعه کردید و ما را از پینهادات خود بی بهره نمی گذارید، سپاسگذار هستیم.