تصویرسازی با تکنیک کلاژ
اگر به هنر تصویرسازی علاقه مند هستید و میخواهید این هنر را به شیوه ای کاملا اصولی فرا گیرید با ما همراه باشید. در این مطلب در نظر داریم در رابطه با یکی از مهم ترین تکنیک های تصویرسازی با کلاژ یا اصطلاحا هنر تکه چسبانی صحبت کنیم.
در لغت کلاژ به معنای چسباندن است. تصویرسازی تنها با کشیدن اشکال روی کاغذ و چیزهای دیگر و به طور کلی نقاشی امکان پذیر نمی‌باشد، بلکه روش‌های دیگری نیز برای تصویرسازی وجود دارد که یکی از آن‌ها هنر کلاژ می‌باشد. در یک اثر کلاژ، اشکالی خلق شده‌اند ولی نه با نقاشی و کشیدن آن اشکال، بلکه با کنار هم قرار دادن برخی مواد نامرتبط باهم و در نهایت خلق یک اثر با معنا از آن‌ها. در ادامه این مقاله همراه ما باشید تا شما را بیشتر و بهتر با هنر کلاژ و تکنیک‌های آن آشنا کنیم.
کلاژ چیست؟
کلاژ یک واژه فرانسوی است و به روش خلق یک اثر روی با سرهم کردن مواد مختلفی که می‌توان از هر جایی پیدا کرد و در حوزه‌ی هنرهای تجسمی به کار می‌رود، گفته میشود.
هنر کلاژ صدها سال است که استفاده میشود اما در قرن بیستم به طور چشمگیری مورد استقبال هنرمندان قرار گرفت.
نام کلاژ را دو هنرمند برجسته به نام جورج براک و پابلو پیکاسو در اوایل قرن بیستم که این هنر به تازگی رواج یافته بود و به یک شیوه‌ی مدرن تبدیل می‌شد، به کار بردند. البته در قرن 19 در اروپا این هنر جنبه‌ای فانتزی به خود گرفته بود و از آن در آلبوم‌های عکس و تصویرسازی کتاب‌ها استفاده می‌شد.
کلاژ یک نمایش بصری
کلاژ یک نمایش بصری است که از مونتاژ کردن و کنار هم قرار دادن مواد و اشکال مختلف مانند تکه‌های بریده شده از یک روزنامه، تکه‌های رنگی، بخش‌هایی از دیگر آثار هنری، روبان‌ها، تکه‌هایی از مقالات دست‌ساز و حتی عکس‌ها و چسباندن آن‌ها توسط چسب به یک سطح صاف و جامد می‌باشد. کلاژ مهم‌ترین روش در بین نقاشی‌ها و مدل‌سازی‌های سه بعدی می باشد. همچنین در زمینه استخراج معیارهای تصویری می‌توان نیز از کلاژ استفاده کرد.
همانطور که تصویرسازی یعنی رساندن یک مفهوم بدون وجود کلمه، کلاژ نیز که شیوه‌ی تصویرسازی می‌باشد باید علاوه بر محتوای هنرمندانه، محتوایی زبان‌گونه نیز داشته باشد.
تصویرگر کلاژ
به کسی که به خلق یک اثر به شیوه کلاژ می‌پردازد، تصویرگر کلاژ می‌گویند. هنر تصویرگر کلاژ این است که بین رنگها، شکل‌ها و موادی که ارتباطی با هم ندارند، یک رابطه ایجاد کند. یک ویژگی دیگر تصویرگر کلاژ یافتن مکان‌های تصادفی می‌باشد. در واقع تصویرگر کلاژ با تصاحب تصاویر قبلی و موادی که جدیدا پیدا کرده دست به یک ترکیب جدید می‌زند که این کار دامنه گسترده‌ای از تمام تکنیک‌های هنری را در بر می‌گیرد.
چرا که پیدا کردن و انتخاب موادی که لازم است و چسباندن آن‌ها کنار یکدیگر به گونه‌ای که با هم مرتبط باشند و تصویرگر را به هدف خود و مخاطب را به مفهوم موردنظر برسانند هر کدام یک هنر جداگانه و کامل می‌باشند که در یک هنرمند تصویرگر کلاژ جمع شده است.
هنر انتزاعی
کلاژ همچنین می‌تواند یک هنر و طراحی انتزاعی نیز باشد، چراکه موادی که در کنار هم روی یک سطح صاف چسبانده می‌شوند کاملا از هم متفاوت می‌باشند و می‌توانند به گونه‌ای ترکیب شوند که ذهن مخاطب را برای فهمیدن منظور نهفته در خود درگیر کنند.
اغلب آثار خلق شده به شیوه کلاژ دارای یک تم واحد هستند که انسجام آن‌ها توسط راوی انجام و حفظ میشود. کلاژ علاوه بر ترکیب کردن بخش‌های مختلف از دیگر آثار و منابع معنای دیگری نیز دارد. قرار دادن باورها و عقاید متفاوت و متنوع از افراد مختلف است که در قالب یک نوشته می‌باشد.
چه زمانی از تکنیک کلاژ استفاده میشود؟
کلاژ برای اهداف مختلفی در فرایند طراحی استفاده میشود. یک اثر ایجاد شده با شیوه کلاژ می‌تواند برای تعیین یک پالت رنگ، ایده و یا مفهوم یک محصول کمک کند، بنابراین از کلاژ برای این اهداف می‌توان استفاده نمود.
همچنین زمانی که قصد ارائه جو یا زمینه خاصی در مورد مفاهیم یک محصول جدید را دارید استفاده از کلاژ گزینه مناسبی می‌باشد. از هنر کلاژ برای تعیین، تحلیل و تجزیه زمینه استفاده از یک محصول نیز می‌توان استفاده کرد. بنابراین تصویرگر کلاژ باید تمام زمینه‌هایی که در استفاده از آن محصول نقش دارند را در نظر بگیرد، یعنی کاربران و محیط استفاده. برای شناسایی یک مفهوم موجود و یا جدید نیز می‌توان از کلاژ استفاده کرد.
از راه‌حل‌های ذاتی طراحی و فکر کردن روی ایده‌ها، تفکر بصری و تجسم آن ایده‌ها می‌باشد. همیشه و همه موضوعات را نمی‌توان با کلمات بیان کرد، برای مثال به تصویر کشیدن اتفاقاتی که در یک جنگ می‌افتد، برای تعریف کردن آن وقایع همیشه بهتر و موثرتر خواهد بود از نوشتن آن وقایع. اینجاست که تصویرسازی به کمک هنرمندان می‌آید. کلاژ نیز یکی از روش‌های تصویرسازی است که خیلی بهتر و با کیفیت‌تر می‌تواند به تجسم موضوعات بپردازد، زیرا در آن می‌توان از مواد طبیعی نیز استفاده کرد. بنابراین از کلاژ می‌توان زمانی که ارائه، توسعه، تجزیه و تحلیل یک مسئله بصری با کلمات سخت است، استفاده کرد. هدف کلی هنر کلاژ، ترکیب کردن و گردآوری عنصرهای بصری مختلف در کنار هم و کاوش در نقاط مشترک بین آن‌ها می‌باشد، بنابراین یک تصویرگر کلاژ حرفه‌ای بایستی به رنگها، ویژگی‌های اشکال و مسائل ترکیبی دیگر برای رسیدن به این هدف دقت کند.
استخراج معیارها از کلاژ
با تجزیه و تحلیل یک اثر کلاژ می‌توان به تعیین برخی معیارها پرداخت. به عنوان مثال راه‌حلی که برای طراحی موردنیاز است و یا برای خلق این اثر استفاده شده است و یا تعیین جهت کلی یک ایده. همچنین می‌توان از یک کلاژ معیارهایی مانند سبک زندگی یک گروه، زمینه استفاده از یک محصول و یا ظاهر بصری آن محصول و … را استخراج کرد.
همچنین معیار زیاد دیگری می‌توان از کلاژ استخراج کرد مثل عملکرد یک محصول، دسته‌بندی محصولات برای تطابق یک محصول جدید با آن‌ها و … . حال این معیارهای استخراج شده در کجا استفاده می‌شوند؟ پاسخ این است که با استخراج این معیارها می‌توان به ارزیابی راه‌حل‌ها پرداخت و در نهایت کیفیت زیبایی شناختی ایده‌ها را افزایش داد. بنابراین متوجه می‌شویم که کلاژ علاوه بر یک طراحی و اثر خلاقانه، یک اثر تحلیلی است که از آن می‌توان معیارهای زیادی را استخراج کرد.
انواع کلاژ
کلاژ یک هنر توسعه یافته که انواع مختلفی دارد و این انواع بستگی به موادی است که برای ایجاد یک کلاژ استفاده میشود. دست هنرمند در انتخاب این مواد کاملا باز است و در این مورد دارای آزادی کامل است و می‌توان هر چیزی که در ذهن دارد را با هر چیزی و روی هر سطحی پیاده کند.
با این وجود می‌توان ادعا کرد که کلاژ به هنرمند اجازه نوآوری و خلق آثار جدید را می‌دهد. در ادامه به توضیح مختصری در مورد هر کدام از انواع کلاژ می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
کلاژ با کاغذ
کلاژ با کاغذ یعنی ساختن کلاژ با چسباندن تکه‌های کاغذ کنار هم که جزو هنرهای تجسمی قدیمی محسوب میشود و هنوز هم رواج بسیاری دارد.
اولین مردمی که این نوع کلاژ را تهیه کردند، ژاپنی‌ها بودند که با چسباندن تکه‌های کاغذی در متون و اشعار، آثار کلاژ را خلق کردند. پس از آن‌ها براک و پیکاسو این از هنر در نقاشی‌های خود استفاده کردند و نام را کلاژ گذاشتند.
کلاژ با چوب
کلاژ چوبی از کنار هم قرار دادن تکه‌های چوب معمولی و رنگی، بر روی یک سطح چوبی تولید میشود. برای کلاژهای چوبی از تکه‌های طبیعی چوب استفاده میشود.
نکته‌ی دیگری که در این مورد توجه قرار می‌گیرد این است که چوب ممکن است به تنهایی و در نوع ساده آن، زیبایی چندانی نداشته باشد، بنابراین هنر کلاژ می‌تواند با چسباندن این تکه‌ها در کنار یکدیگر و به روش‌های مختلف، نشان دهد که این ماده طبیعی چقدر می‌تواند زیبا باشد و آثار زیبا خلق کند. همچنین می‌توان در کلاژهای چوبی به غیر از چوب از مواد دیگری نیز استفاده کرد که این امر می‌تواند زیبایی اثر را دو چندان کند.
کلاژ با عکس
با عکس‌ها نیز می‌توان یک کلاژ ساخت. این نوع کلاژ، خود دو نوع دارد. یکی استفاده از عکس‌های کامل و کنار هم قرار دادن آن‌ها به گونه‌ای باعث ایجاد یک تصویر جدید با مفهومی جدید کند.
نوع دیگر آن تکه تکه کردن عکس‌ها و بریدن آن‌ها و در نهایت چسباندن آن‌ها به نحوی دیگر در کنار هم برای رساندن یک موضوع و مفهوم دیگر.در این نوع همچنین می‌توان از عکس‌ها کپی تهیه کرده و از آن‌ها چندبار و به طرز ماهرانه و حرفه‌ای در اثر استفاده کرد.
سبک‌های کلاژ
هنر کلاژ دارای دو سبک می‌باشد. سبک مجازی و سبک انتزاعی
در سبک مجازی از مواد موردنظر برای تولید کلاژ به صورت ساده استفاده میشود که در نهایت فقط یک تصویر ایجاد میشود که مفهوم خاصی را می‌رساند.
در سبک انتزاعی در واقع ریشه مواد قابل مشاهده نیستند. به عنوان مثال اثری که از تکه‌های پاره شده عکس‌ها، روزنامه‌ها و … و یا روی هم چسباندن مواد مختلف ایجاد شده باشد، یک کلاژ انتزاعی می‌باشد. در کلاژ انتزاعی از نقاشی نیز استفاده میشود که در این نوع اثر، دیگر معنای تصویری خود را از دست می‌دهد و فقط ترکیب مواد و رنگها هستند که معنی دارند.
نحوه‌ی ساخت کلاژ
نقطه شروع
اولین چیزی که برای ساخت تصاویر مبتنی بر تکنیک کلاژ مورد توجه قرار می‌گیرد تعیین کردن این موضوع است که هدف از ساخت آن چیست و چه چیزی را قرار است نمایش دهد مثلا یک سبک زندگی را، یک ایده را، تعریف یک محصول و یا تعامل را.قدم دوم تعیین این است که چه ابزاری برای ساخت کلاژ مورد استفاده قرار می‌گیرد. ابزاری برای تعیین معیارها و یا ابزاری برای برقراری ارتباط در طراحی. در این مورد ابزار مختلفی هستند که می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند که هر کدام معنای خاصی دارند و در نهایت یک معنای جدید در کنار هم می‌گیرند.
خروجی
خروجی کلاژ یک تصویر می‌باشد که این تصویر، یا تجسم یک موضوع و ایده مثل یک سبک زندگی و دسته‌بندی محصولات است، و یا اینکه تجسم یک چشم‌انداز است. خروجی دیگری که یک کلاژ می‌تواند داشته باشد، معیارهایی است که از آن استخراج میشود که این معیارها در بخش‌های قبلی به طور کامل توضیح داده شده‌اند.
رویه احتمالی
1- تعیین کنید که چه چیزی می‌تواند مناسب‌ترین ماده برای تولید کلاژ باشد، مثل مجلات و یا روزنامه‌ها. مجلات، روزنامه‌ها، کتاب‌ها و از این قبیل وسایل وجود دارند که روی موضوع خاصی مثل یک گروه خاص و یا یک محصول خاص متمرکز شده‌اند. حال شما می‌توانید برای موضوع خود از این وسایل در صورت وجود استفاده کنید.
نکته‌ی مهم دیگر در این مورد جمع‌آوری تصاویر خام است، یعنی یک صفحه کامل از یک روزنامه یا مجله.
2- تصاویر را بر اساس هدف، محیط، محصولات، نحوه کار، رنگ، مواد و … هم گروه کنید. همچنین همزمان با این کار تصاویر که برای هدف شما بیشتر قابل استفاده هستند و تصاویری که خیلی قابل استفاده نیستند را نیز انتخاب کنید. هیچوقت در این مرحله چیزی را دور نریزید.
3- جهت کار خود را در هر کلاژی که تولید می‌کنید تعیین کنید. یعنی برای خود مشخص کنید که در تصویر خود چه چیزی را میخواهید منتقل کنید.یک مفهوم رسمی و تجاری را و یا یک مفهوم سرگرم‌کننده و غیررسمی را.
4- سعی کنید که طرح‌های کوچک ایجاد کنید و این طرح‌ها را با هم ترکیب کنید و در عین حال حوستان به تنظیم کلی ترکیب نیز باشد.
قبل از هر کاری عواقب آن را در نظر گرفته و با خود توصیف کنید که آیا این کار شما را به مطلوبتان می‌رساند یا خیر.
5- تعیین کنید که پس زمینه شما نیاز به رنگ‌آمیزی دارد و یا کاملا با تصاویر پر میشود. هنگام انجام عملیات مختلف روی عکس‌ها مثل بریدن و پاره کردن حتما عواقب آن‌را در نظر بگیرید و سپس در صورت درست بودن کار، دست به کار شوید. و همچنین مشخص کنید که کار شما نیاز به چارچوب دارد یا خیر.
6- تعیین کنید که چه مواد یا تصاویری مربوط به پس زمینه کار هستند و چه چیزهایی برای پیش زمینه و همچنین تعیین اندازه‌های تصاویر برای استفاده در جای مناسب خود نیز بسیار حائز اهمیت است.
7- مشخص کنید که تصاویر را چگونه با هم ترکیب کنید بهتر است، تا یک تصویر یکپارچه و معنادار ایجاد شود. روش‌های مختلفی برای ترکیب تصاویر وجود دارد.
8-در اینجا با وسایلی که در اختیار دارید یک ترکیب موقتی برای کلاژ درست کنید.
9- حال در این مرحله تصویر کلی ایجاد شده در مرحله قبل را ارزیابی کرده و بررسی کنید که آیا بیشتر ویژگی‌های موردنظر را دارد یا خیر.
10-اگر تصویر نهایی مراحل قبل از انتظارت شما را برآورده کرد و بیشتر خصوصیات و ویژگی‌ها را دارا بود، کلاژها را جایگذاری کنید.
11- اگر تصویر آن چیزی نیست که شما انتظارش را دارید، سعی کنید بفهمید مشکل کار در کجاس و چه چیزی ایجاد تناقض کرده است. مواد، پس زمینه، پیش زمینه، ادغام تصاویر، رنگها، اشکال و … .
خروجی
خروجی کلاژ یک تصویر می‌باشد که این تصویر، یا تجسم یک موضوع و ایده مثل یک سبک زندگی و دسته‌بندی محصولات است، و یا اینکه تجسم یک چشم‌انداز است. خروجی دیگری که یک کلاژ می‌تواند داشته باشد، معیارهایی است که از آن استخراج میشود که این معیارها در بخش‌های قبلی به طور کامل توضیح داده شده‌اند.
رنگ
رنگها در یک کلاژ خیلی مهم هستند و چند نکته در مورد رنگها در کلاژ اهمیت دارد که در اینجا آن‌ها را بیان می‌کنیم.
1- برای هر پالت رنگی، رنگ اصلی و دیگر رنگها را تعیین کنید. میزان رنگی بودن طرح یعنی استفاده از رنگ‌های رنگ قرمز و سبز و آبی را مشخص کنید. همچنین تن رنگ‌های تیره و روشن و خاکستری را. اشباع رنگها و درجه آن‌ها نیز باید مشخص شود.
2- از جمله مهم ترین سوالاتی که در هنگام ایجاد تصویر مورد نظر تان با بهره گیری از تکنیک کلاژ باید از خود بپرسید این است که می خواهیم مرز تکه ها شفاف باشد یا نامرئی؟ آیا این اثر باید با نمونه‌های مشابه خود مطابقت داشته باشد و یا تضاد هم باید وجود داشته باشد؟ و در آخر اینکه آیا اثر دارای رنگ‌های متناسب با گروه هدف می‌باشد یا خیر؟
3- در نهایت با پاسخ دادن به سوالات بخش قبلی پالت نهایی خود را تعیین و آن را بسازید.
رنگ ، بافت و مواد
برای تهیه کردن موادی که با آن‌ها می‌توانید یک کلاژ بسازید می‌توانید از مجلات، روزنامه‌ها، راهنماهای رنگی، و بسیاری مواد طبیعی دیگر استفاده کنید. شما حتی‌می توانید با این مواد یک تصویر سه بعدی ایجاد کنید و همچنین براقیت و شفافیت نیز به کار خود ببخشید.
بعد از تهیه کردن مواد به تعیین رنگ اصلی و دیگر رنگها در اثر خود بپردازید. از رنگها بایستی به گونه‌ای استفاده شود که با هم و با دیگر مواد متناسب باشند و بتوانند روابط را تعیین کنند.و در نهایت با تحلیل کلاژ و تعیین اینکه چه رنگها و بافتی در آن نقش اصلی را دارند می‌توان معیارهایی برای مسائل دیگر و محصولات دیگر استخراج کرد و در همان گروه هدف از آن‌ها استفاده کرد.
تصویرگر کلاژ بایستی هنر پیدا کردن قطعات و مواد و ترکیب و کنار هم چیدن آن‌ها را داشته باشد تا بتواند یک مفهوم خاص را برساند و یا یک تصویر را نشان دهد. او باید بتواند به صورت گام به گام مراحل کار که توضیح داده شد را انجام دهد و در پایان هر مرحله به ارزیابی کار خود از نظر فنی و هنری بپردازد.
تکنیک کلاژ یک هنر تجسمی است که با مواد مختلف یک موضوع و مفهوم و ایده را مجسم می‌کند. تجسم یک چیز هم فهم آن را برای انسان آسان‌تر و سریع‌تر می‌کند و هم باعث ماندگاری آن موضوع در ذهن او میشود. در کلاژ به دلیل امکان استفاده از مواد طبیعی مجسم کردن یک مفهوم با طبیعت خودش بسیار ساده و در عین حال موثر می‌باشد. بنابراین اگر شما قصد ارائه یک موضوع، ایده و یا تفکر را دارید ما به شما روش تجسم آن چیز را پیشنهاد می‌دهیم که در بین هنرهای تجسمی کلاژ می‌تواند بهترین روش باشد.
نتیجه گیری
در این مقاله راجع به تکنیک کلاژ در تصویرسازی صحبت شد. کلاژ علاوه بر اینکه یک شکل است برای بیان چیزی، یک وسیله اصلی ارزیابی و توسعه استراتژی‌های خلاقانه نیز می‌باشد.
تکنیک‌های کلاژ که توسط یک معلم مشهور به نام جرالد برومر ایجاد شده‌اند، از مواد مختلفی استفاده می‌کنند در این مقاله نام برده شده و توضیح داده شده‌اند. این مواد می‌توانند کاغذهای لکه دار، عکس‌ها، قطعه‌های عکس‌ها، تکه‌های چوب، الیاف و پارچه‌ها باشند که باید به طور هنرمندانه و خلاقانه کنار هم چیده شوند تا ترکیبی معنادار به وجود آورند.
امروزه علاوه بر کلاژ سنتی، کلاژ دیجیتال نیز وجود دارد که تمامی مراحل آن به صورت دیجیتال و توسط رایانه انجام میشود. اما در روش دیجیتال دیگر امکان استفاده از مواد طبیعی مانند چوب و پارچه نمی‌باشد و این روش فقط برای تولید یک عکس از کلاژ کاغذی و یا کلاژ عکسی به کار می‌رود.
